^DeAndereKrant

Wie wordt de nieuwe president van Colombia? Bij het ter perse gaan van deze editie van De Andere Krant was dat nog niet bekend. Maar er is een grote kans dat de keuze zal vallen op Gustavo Petro. Als hij tenminste op zondag 19 juni nog in leven is. Wordt hij verkozen, dan zal hij het niet gemakkelijk krijgen in de door geweld verscheurde narcostaat.

Wie is Gustavo Petro? En wie is zijn tegenstander Rodolfo Hernández? Waar gaat het om in de Colombiaanse verkiezingen? Om met dat laatste te beginnen: beide kandidaten willen ‘verandering’. Dat mag niet verbazen. Dat horen we wel vaker bij verkiezingen. Ook willen beiden de corruptie aanpakken. Dat is sowieso iets waar je je populair mee maakt in Colombia, waar - volgens een in 2021 gehouden enquête van Transparency International - 52 procent van de bevolking aangaf dat het land in de afgelopen twaalf maanden nog corrupter was geworden dan het al was.

Voor het overige valt er echt iets te kiezen op 19 juni. De verschillen tussen Petro en Hernández zijn groot, heel groot. Er zijn er die er letterlijk een moord voor willen doen om te voorkomen dat Petro president wordt. Want de 62-jarige Petro is iets wat sommigen niet graag zien in Colombia: hij is een ex-guerillastrijder. Niet van de Farc, die we in Nederland wel kennen van de jungle­avonturen van landgenote Tanja Niemeijer, maar van de zogeheten 19-aprilbeweging, ook wel genoemd: M-19. Petro sloot zich op 17-jarige leeftijd aan bij deze gewapende verzetsbeweging, die werd opgericht uit onvrede met het vermeende frauduleuze verloop van de verkiezingen van 19 april 1970. Anders dan het FARC en andere Marxistische bewegingen, was M-19 niet uit op een communistische machtsgreep, maar streefde het staatsrechtelijke hervormingen na, waaronder een scheiding van kerk en staat. Hoewel boerenzoon Petro zich verbonden had aan de politieke tak van M-19, raakte hij op 25-jarige leeftijd in opspraak vanwege illegaal wapenbezit. Het leverde hem een gevangenisstraf op van anderhalf jaar. Na zijn vrijlating wierp hij zich op als vredestichter. Hij wendde zijn invloed aan binnen de guerillabeweging om toenadering te zoeken tot de overheid en de wapens neer te leggen. Met succes. M-19 werd in 1990 een politieke partij, M-19 Democratische Alliantie geheten, en er kwam een amnestie­­regeling voor de betrokkenen. De carrière van Petro in de nationale politiek nam een aanvang in het jaar daarop, toen hij en anderen van zijn partij hun entree maakten in het Colombiaanse parlement. Petro schopte het daarna nog tot burgemeester van de hoofdstad Bogota en senator. Verbonden aan zijn oude partij is hij allang niet meer. Hij komt nu uit voor de partij Pacto Historico.

Hoewel Petro zijn wilde haren lang geleden heeft verloren en zich al decennialang uitspreekt en gedraagt als een centrumlinkse sociaaldemocraat, die hooguit wat extra belasting wil voor de allerrijksten, zijn er velen in Colombia die hem dood wensen. Tekenend zijn de beelden die verschenen in de media, van zijn campagnetoespraak van 5 mei in de stad San José de Cúcuta. Petro beklom een podium geflankeerd door twee beveiligers die zwarte schilden omhooghielden ter grootte van een autodeur.

Boven het shirt dat hij droeg, was een kogelvrij vest zichtbaar. Dicht bij het podium stond een ambulance klaar voor het geval dat. Drie dagen daarvoor had Pacto Historico bekend gemaakt dat zijn beveiligingsteam uit de eerste hand had vernomen dat er een aanslag op zijn leven werd beraamd door een paramilitaire groepering genaamd La Cordillera. De burgemeester van Medellin twitterde dat hij had vernomen dat ook een grootgrondbezitter in de provincie Antioquia zinde op de dood van Petro. Het Openbaar Ministerie kondigde meteen een onderzoek aan. Het hoofd van de nationale politie reageerde door te zeggen dat het borg stond voor de veiligheid van alle presidentskandidaten.

Moordaanslagen op personen die maatschappelijke veranderingen nastreven zijn heel normaal in Colombia. Alleen al in de eerste vier maanden van dit jaar zijn, volgens het Colombiaanse Instituut voor Ontwikkelings- en Vredesstudies (Indepaz), 64 sociale- en milieuactivisten vermoord en achttien voormalige guerillastrijders. De aanslagen worden gepleegd door paramilitaire groeperingen. Wie hierachter zitten is een lang verhaal. Kort gezegd: ze ontstonden in jaren tachtig als privélegers van drugsbendes, veeboeren en grootgrondbezitters. Ook het Amerikaanse bedrijfsleven dat stevig vertegenwoordigd is in het land, zou er gebruik van maken of hebben gemaakt. Petro sprak op 19 mei over “corrupte heersende elites” die “verslaafd zijn aan macht en dood” die erop uit zouden zijn de presidentsverkiezingen te verstoren.

Ook de andere presidentskandidaat, de 77-jarige Rodolfo Hernández, zou in levensgevaar zijn. Dit verklaarde hij althans op 9 juni tijdens een bezoek aan de Amerikaanse stad Miami. Iemand zou hem willen vermoorden met een mes. Over uit welke kring de dreiging kwam, liet hij zich niet uit. Hij gaf twee dagen later aan uit veiligheidsoverwegingen niet meteen terug te keren naar Colombia. Hernández wordt de Colombiaanse Donald Trump genoemd, omdat hij een selfmade man is en een antipoliticus.

Met het kapitaal dat hij heeft gemaakt in de bouwwereld financierde hij zijn eigen campagne. Communiceren met zijn achterban doet hij vooral via sociale media. Hij doet ook regelmatig uitspraken waarmee hij mensen op de kast jaagt, met name het vrouwelijke deel der natie. “In het ideale geval wijden vrouwen zich aan de opvoeding van de kinderen,” zei hij afgelopen maand nog in een radio-interview. “Het is prima als ze vanuit huis commentaar leveren en steun geven. Maar mensen houden er niet van om vrouwen te zien in de regering.” Ook noemde hij eens Venezolaanse vrouwen “babyfabrieken”. Nog steeds wordt hem een uitspraak nagedragen die hij deed in 2016 in een tv-uitzending. “Ik ben volgeling van een grote Duitse denker. Hij heet Adolf Hitler.” Vijf jaar later bood hij daarover zijn excuses aan. Hij zou zich hebben versproken, want hij zou niet Hitler maar Albert Einstein hebben bedoeld. Aan linksextremisten heeft hij een broertje dood, om begrijpelijke redenen. Zijn vader werd ontvoerd door de Farc en zijn dochter door een andere guerilla-groepering, ELN, om daarna door hen te worden vermoord. Zijn enige politieke ervaring deed hij op in de jaren 2016-2019, toen hij burgemeester was van de stad Bucaramanga, waar hij opgroeide en nog steeds woont.

Als Hernández president wordt, dan zal het een grote verrassing zijn wie er deel gaan uitmaken van zijn regering. Hij heeft vier dagen voor de verkiezingen wel wat namen genoemd, maar hij is een politicus zonder partij en dus kan het nog alle kanten op.

Supporters van Petro zien daarin een complot van de heersende elite. Ze zouden Hernández naar voren hebben geschoven vanwege het sterke anti-establishment sentiment bij de kiezer, om vervolgens, als hij de verkiezingen wint, een regering rond hem te vormen die even corrupt is als de huidige.

Petro heeft Hernández uitgenodigd om het debat met hem aan te gaan, maar op die uitnodiging is hij niet ingegaan. De Colombiaanse Trump mijdt verkiezingsbijeenkomsten. Saillant detail: terwijl Hernández zich presenteert als corruptiebestrijder wordt hij zelf verdacht van corruptie. Op 21 juli start een rechtszaak tegen hem.

Petro behaalde in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen 40,3 procent van de stemmen en Hernández slechts 28,1 procent. Is Petro daarmee de gedoodverfde winnaar van de tweede en laatste ronde? Dat is niet gezegd. Enkele kandidaten die afvielen in de eerste ronde, waren rechtse kandidaten. Hun achterban zal op 19 juni op Hernández stemmen. Ook heeft in de eerste ronde maar 55 procent van het electoraat zijn stem uitgebracht. Als in de tweede ronde meer mensen naar de stembus gaan, dan kan dat heel wat uitmaken voor de einduitslag. Als de laatste peilingen van de verkiezingen niet bedriegen, dan wordt het een nek-aan-nek race.