^DeAndereKrant

Afgelopen voorjaar baarden drie Deense wetenschappers opzien met een verbazingwekkende publicatie.1 Ze onderzochten of tijdens de coronavaccinatiecampagne in hun land sprake was geweest van ‘batch-afhankelijke’ variatie in veiligheid. Met andere woorden: hadden sommige partijen vaccins méér bijwerkingen gegenereerd dan andere? Ze keken naar de periode van 27 december 2020 tot 11 januari 2022, waarin bijna 11 miljoen doses van het Pfizer-vaccin werden toegediend aan ruim 4 miljoen Denen (op een bevolking van 5,8 miljoen). Gebruik werd gemaakt van 52 verschillende vaccinbatches (2340 tot 814.320 doses per batch). De onderzoekers trokken onder andere de conclusie dat 4 procent van de in Denemarken gebruikte Pfizer-vaccins verantwoordelijk waren geweest voor maar liefst 71 procent van alle gemelde bijwerkingen. Die 4 procent omvatte negen specifieke batchnummers, die vroeg in de vaccinatiecampagne waren ingezet. Ze bleken tevens gelinkt aan 47 procent van alle gemelde sterfgevallen (579).

De studie trok wereldwijd de aandacht, ook van De Andere Krant.2 Medicijnen en vaccins behoren immers te worden bereid volgens de strenge standaarden van Good Manufacturing Practice (GMP), ofwel ‘goede wijze van produceren’. Dit is hét kwaliteitsborgingssysteem van de farmaceutische industrie. Alleen een zorgvuldig vastgelegd en gecontroleerd productieproces kan immers garanderen dat elke partij van een medicijn/vaccin een uniforme samenstelling en kwaliteit heeft. De Deense studie suggereerde echter dat bij de productie van de Pfizer-vaccins dit principe was losgelaten en negen ‘toxische’ batches door de controles waren geglipt. Of, nog erger: dat mogelijk moedwillig was geëxperimenteerd met uiteenlopende samenstellingen.

De studie riep gaandeweg tal van vragen op. Zoals: waren deze negen batches vooral gegeven aan kwetsbare ouderen op hoge leeftijd, wat dan wellicht de hoge sterfte zou kunnen verklaren? Maar in een tweet liet dr. Vibeke Manniche, een van de Deense onderzoekers, weten dat dit niet het geval was.3 Ze meldde dat 79 procent van de Denen die vaccins uit deze batches hadden kregen, jonger was dan 70 jaar. Dit percentage was ongeveer in lijn met alle andere batches. De omstreden vaccins behoorden volgens haar tot “de vroege batches die voornamelijk aan gezondheidswerkers waren gegeven”. Want in Denemarken hadden, net als in ons land, zorgmedewerkers voorrang gekregen.

Een andere vraag was waarom de negen batches relatief weinig doses bevatten? Zo bleken in Denemarken van batch EJ6796 slechts 11.700 doses te zijn geïnjecteerd. Tegelijk had deze batch relatief de meeste bijwerkingenmeldingen gegenereerd van alle gebruikte batches. Namelijk: 2160 meldingen, wat neerkomt op ruim één melding per vijf prikken.4 Ter vergelijking: met de meest gebruikte batch waren in Denemarken 814.320 prikken gezet, wat minder dan 2000 bijwerkingenmeldingen had opgeleverd. Hadden de Deense autoriteiten de schade gesignaleerd en batch EJ6796 (en mogelijk ook andere ‘toxische’ batches) uit de roulatie genomen, waardoor het bij 11.700 doses was gebleven? En zo ja, waarom was dit niet gecommuniceerd naar het Deense publiek? Over deze en andere kwesties voerde Vibeke Manniche twee maanden geleden een boeiend gesprek met de Britse verplegingswetenschapper dr. John Campbell, dat is terug te zien op zijn Youtube-kanaal.5

Ook diende ‑de vraag zich aan welke andere landen in (begin) 2021 gebruik hadden gemaakt van de negen omstreden batches? Manniche gaat ervan uit dat deze batches “in veel Europese landen zijn gebruikt”, zo laat ze desgevraagd weten. En intussen weten we zeker dat Nederland daar ook toe behoort, want hier blijken acht ‘toxische’ batches te zijn ingezet (waaronder ook EJ6796). Die wetenschap danken we aan een vasthoudende burger, die anoniem wenst te blijven. In augustus 2022 deed hij een beroep op de Woo (Wet open overheid) en vroeg het ministerie van VWS om de batchnummers van de in Nederland gebruikte coronavaccins én een overzicht van aan die batchnummers gekoppelde bijwerkingen en gemelde overlijdens. Het verzoek werd afgewezen, maar hij gaf niet op. En afgelopen augustus werd het dan eindelijk deels gehonoreerd en maakte VWS een lijst met batchnummers openbaar, met daarop onder meer 96 verschillende Pfizer-batches.6 Maar zonder de hieraan gekoppelde bijwerkingen en gemelde sterfgevallen.

De vraag is nu hoeveel Nederlanders in (begin) 2021 zijn ingeënt met de acht ‘toxische’ batches, en wat dit voor hen voor gevolgen heeft gehad? Een antwoord zal wellicht nog even op zich laten wachten, en mogelijk nooit komen. Wel heeft de vasthoudende burger van de Woo-procedure intussen beroep aangetekend tegen het VWS-besluit van afgelopen augustus. “Ik ben van mening dat ze gegevens achterhouden”, laat hij weten. Feit is dat Bijwerkingencentrum Lareb begin 2021 werd overspoeld door meldingen van bijwerkingen. Op 8 februari 2021 gaf Lareb aan zeven keer méér meldingen te hebben ontvangen dan vooraf ingeschat, zo weten we dankzij speurwerk van onafhankelijk onderzoeker Cees van den Bos.7 En op 10 februari stond de teller al op ruim honderd gemelde overlijdens. Het is goed denkbaar dat de acht ‘toxische’ batches hierbij een rol speelden, zoals ze dat ook deden vroeg in de Deense vaccinatiecampagne. Maar in officiële overheidsinformatie is hierover niets terug te vinden.

Eind 2022 publiceerden vijf Lareb-medewerkers, onder wie directeur dr. Agnes Kant, over hun werkzaamheden tijdens de coronavaccin-uitrol in 2021.8 Het beeld dat hieruit ontstaat, is dat van een geoliede machine. Zo werd beschreven hoe Lareb batchnummers koppelde aan bijwerkingenmeldingen, dankzij een soepele samenwerking met het RIVM. Er werden in 2021 “geen signalen van mogelijke batch-gerelateerde problemen gedetecteerd” voor de verschillende coronavaccins, aldus de publicatie. Maar was de werkelijkheid niet een slagje anders? Die vraag is gerechtvaardigd door een andere publicatie van Cees van den Bos.9 Daaruit blijkt dat burgers die bijwerkingen wilden melden moeilijk het batchnummer konden terugvinden op hun vaccinatiekaart, en dus ook niet konden invullen bij hun melding. Ze hadden zelfs moeite de merknaam/fabrikant van het vaccin te achterhalen. Op 10 februari 2021, toen al een maand werd gevaccineerd, was de uitwisseling van batchnummers met het RIVM nog altijd niet geregeld. Zo blijkt uit een schriftelijke ‘terugkoppeling’ over het overleg veiligheidsbewaking, waaraan Lareb, CBG, RIVM en VWS deelnamen. De terugkoppelaar typte: “RIVM zal aangeven bij Lareb wat een goed moment is voor de eerste keer opvragen van batchnummer door Lareb”.

Met andere woorden: volledige batch-analyses waren aanvankelijk onmogelijk, omdat zaken niet op orde waren. Terwijl Lareb vanaf de start van de vaccinatiecampagne batchnummers moest kunnen opvragen bij het RIVM. Zodat het had kunnen bijhouden “welke bijwerkingen bij welk vaccin en welke batch voorkomen”.10 Het is immers zaak opvallende bijwerkingenpatronen tijdig te signaleren en daarop adequaat te handelen. Hoe zoiets in zijn werk gaat, werd eind 2009 gedemonstreerd, toen in ons land drie baby’s overleden na te zijn gevaccineerd tegen verschillende infectieziekten. Snel kwam aan het licht dat ze onder andere waren ingeënt met een pneumokokkenvaccin met een identiek batchnummer. De betreffende batch werd in het hele land ‘on hold’ gezet en niet meer gebruikt. Ook het publiek werd hierover geïnformeerd.11

Maar wat voltrok zich begin 2021 achter de Nederlandse schermen? We weten het (nog) niet. Al is bepaald niet uit te sluiten dat ook hier de ‘toxische’ batches uit de Deense studie hun tol eisten. Werd de link met de batchnummers gemist omdat de veiligheidsbewaking nog niet naar behoren functioneerde? Dat zou kunnen. Maar het is evenmin ondenkbaar dat (gaandeweg) bepaalde batches toch ‘on hold’ zijn gezet, mogelijk zelfs op aangeven van de Deense autoriteiten. En dat hierover niets werd gecommuniceerd naar het publiek, om onrust te voorkomen.

In het interview met Campbell suggereerde onderzoeker Vibeke ­Manniche alsnog bijwerkingen te melden met betrekking tot de omstreden batches, indien dit nog niet is gebeurd.5 Want het is algemeen bekend dat minder bijwerkingen worden gemeld dan zich voordoen. Daarom hierbij de nummers van de acht ‘toxische’ Pfizer-batches die ook in Nederland zijn gebruikt: EJ6134, EJ6136, EJ6789, EJ6790, EJ6796, EK9788, EM0477 en EP9598. Check ze op je vaccinatiekaart, en meld eventuele bijwerkingen alsnog op Lareb.nl.