^DeAndereKrant

Financieel specialisten Ab Flipse en Pim van Rijswijk kwamen begin dit jaar op het idee om een Masterclass voor Ondernemers te organiseren. Daarin zal het gaan over wat mkb’ers kunnen doen om het heft in eigen handen te nemen en een nieuwe toekomst op te bouwen. Resultaat? Maar liefst duizend ondernemers hebben zich aangemeld om erbij te zijn op 29 september in Ede. De massale toeloop laat volgens Van Rijswijk zien dat er onder mkb-ondernemers een “ongekende vraag is naar houvast”.

Flipse is niet optimistisch over de economie. “De Duitse economie is aan het imploderen. Dat gaat een groot effect hebben op Nederland. Duitse industriëlen hebben onlangs gesproken met bondskanselier Scholz en hem bijna gesmeekt het beleid te veranderen. Ze dreigen nu massaal naar het buitenland te vertrekken.”

Ook in Nederland dreigen steeds meer ondernemers direct of indirect het land te verlaten. “Velen zetten een BV op in het buitenland, bijvoorbeeld in Bulgarije, omdat het ondernemen ze hier onmogelijk wordt gemaakt.” Met name het klimaatbeleid is voor veel ondernemers simpelweg niet uitvoerbaar, zegt Flipse. “Als je als transportondernemer over moet stappen op elektrische vrachtwagens – dat is onbetaalbaar, al zou je willen.”

Hij voorziet grote sociale en politieke onrust. De verkiezingen van 22 november acht hij daarom van historisch belang. “Dit zijn de belangrijkste verkiezingen sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is de laatste kans om onze koers nog te kunnen wijzigen. Als het beleid van Rutte wordt voortgezet en Agenda 2030 verder wordt uitgerold, gaan we eraan.” Veel hoop heeft hij niet. “De eerste signalen van iemand als Omtzigt zijn niet positief. De EU-kritische oppositie zal zich moeten verenigen, dan heb ik het ook over partijen als SGP en SP.” Hij ziet één lichtpuntje: Zweden lijkt daadwerkelijk het pad van Agenda 2030 te hebben verlaten. “Ze hebben het klimaatbeleid ‘on hold’ gezet, gaan het immigratieprobleem aanpakken.”

Van Rijswijk ziet ondernemers die “in zak en as zitten” en een uitweg zoeken, en “ondernemers die zich goed willen voorbereiden op wat komen gaat”. Hij ziet zelfs een positieve ontwikkeling: “Je ziet dat veel ondernemers van de nood een deugd maken. Ze werken zich al jaren kapot voor een hongerloontje en besluiten nu zich uit dat oude bestaan los te maken. Ze gaan doen wat ze graag willen. Hun zielsbestemming volgen. Ze zijn natuurlijk door een periode van rouw gegaan, maar kiezen nu voor nieuwe wegen. Zoals een vertrek naar het buitenland.” Dat zal een impact hebben op de economie en de werkgelegenheid, erkent Van Rijswijk, maar hij benadrukt dat het niet de ondernemers zijn die de economie kapot maken, dat is het beleid. “De ondernemers vertrekken omdat de economie kapot is gemaakt, niet andersom.”

Van de politiek verwacht Van Rijswijk niets. “Er zijn nog ondernemers die geloven in de goedheid van de overheid. Dat is ronduit naïef. De agenda ligt er. Ze willen het mkb kapot maken. De boeren weg hebben. Dat is gewoon zo. Ik verwacht geen enkele verbetering vanuit de politiek. Ook niet van Omtzigt en BBB. Daar moeten we geen tijd meer in stoppen.”

Volgens Pancras Pouw, oprichter van beUnited, een belangenbehartigingsorganisatie voor het mkb met 40.000 leden, gedraagt de overheid zich schandalig tegenover de bedrijven. “Gezond ondernemerschap is, al dan niet bewust, door overheidsbeleid voor veel ondernemers onmogelijk gemaakt”, stelt hij. “De overheid schendt haar eigen gedragscode voor goed openbaar bestuur. Mkb-­ondernemingen hebben, tijdens de door de overheid afgedwongen sluitingen in de coronajaren, gedeeltelijke overheidssteun gekregen. Omdat de steun in meeste gevallen niet volledig kostendekkend was, zijn veel bedrijven noodgedwongen ook nog schulden aangegaan om het bedrijf in stand te houden. Veel ondernemers moeten nu de indertijd ontvangen tegemoetkomingen voor de afgedwongen sluitingen, terugbetalen aan de overheid. Tevens heeft een zeer groot deel van deze bedrijven nog een belastingschuld openstaan bij diezelfde overheid. Daardoor dreigt een faillissementengolf.”

BeUnited komt zeer binnenkort met een initiatief, Coronaclaim, waarin overheden, ook lokale overheden, aansprakelijk worden gesteld voor de schade die bedrijven hebben geleden. Van Rijswijk en Flipse hebben nu al plannen voor een tweede Masterclass voor Ondernemers. Maar dan groter, zegt Van Rijswijk. “In het voorjaar gaan we het doen voor 4,5 duizend ondernemers. In Ahoy.”

“In het eerste jaar van corona was dat nog heel anders. Tijdens de lockdowns kochten mensen online leuke spulletjes voor huis en tuin. Nu is de vibe heel anders. Iedereen knijpt hem. We redden het financieel nog steeds, maar het voelt zuur. Het is alsof we een paraplu van de regering kregen toen de zon nog scheen, maar ze willen hem terug als het begint te regenen. Zo krijg je heel veel ondernemers op de knieën. We zien in de antiekhandel heel veel mensen omvallen, vooral de kleine bedrijven. We krijgen voortdurend hele voorraden, inboedels en spullen aangeboden, ook van particulieren.

Ik geloof dat dit afknijpen van het mkb moedwillig gebeurt. Ze hadden de coronaschulden gemakkelijk kunnen kwijtschelden, maar ze hebben het niet gedaan, want het is juist de bedoeling dat het mkb omvalt. De middenmoot moet eruit. Alles moet in handen komen van de grote bedrijven, zoals Amazon. Zelfstandige ondernemers moeten hun zelfstandigheid opgeven en in de pas gaan lopen.

Ja, natuurlijk ben ik boos. Mijn onafhankelijkheid is me goud waard en ik ben niet van plan een gehoorzame slaaf te worden. Het geld dat de regering ons zogenaamd geleend heeft, bestaat niet. Het is louter een getal in een computerprogramma. Maar mijn huis bestaat wel. Mijn bezittingen bestaan wel. Het geld dat ik door hard werken heb verdiend, bestaat ook. En nu heeft de regering een manier bedacht om dat bezit naar zich toe te trekken. Ik heb er geen goed woord voor over. Het is een doortrapte wisseltruc. Het is omgekeerde witwasserij.

Wat mijn bedrijf betreft, kijk ik steeds maar een paar weken vooruit. We moeten continu schakelen en improviseren. Een heleboel vaste klanten uit het buitenland zijn weggevallen, met name de kleine bedrijven uit Azië, dus een heel stuk zekerheid is weggevallen. De handel met Amerika loopt nog goed, maar hoe lang nog? We weten het niet. Niemand weet het. Het is alsof je in een bokswedstrijd zit en steeds opnieuw neergeslagen wordt door een onzichtbare tegenstander. Tot nog toe zijn we steeds weer opgekrabbeld, en dat blijven we doen. Ze krijgen ons er niet onder!

Mkb’ers zouden meer samen moeten werken, maar daar is het voor velen nog te comfortabel voor. Het is allemaal veel te lauw geworden. Als we massaal zouden zeggen: ‘We doen niet meer mee’, dan zou het meteen afgelopen zijn.”

“Onze afhaal- en bezorgservice liep nog vrij goed, maar de omzet daalde dramatisch en de kosten stegen enorm. Er was op een gegeven moment niet genoeg omzet om de parttime medewerkers (studenten) te kunnen betalen. Door de maatregelen en quarantaineplicht moesten wij zelf alles opvangen en zelfs soms de zaak sluiten. Het was keihard werken en we besloten coronasteun aan te vragen.

Mensen in loondienst vonden het ondertussen allemaal prima. Die mochten thuis werken, kregen iedere maand hun salaris op hun rekening gestort en hadden nergens last van, terwijl wij op een gegeven moment echt wel op de rand van instorten stonden, zo moesten we vechten om overeind te blijven. Wat dat betreft is er een groot verschil tussen ondernemers en mensen in loondienst.

Achteraf denk ik: was het de moeite waard? Na drie jaar keihard werken, zitten we met een schuld van 12.000 euro die we amper kunnen terugbetalen. Als ik toen geweten had hoe we er nu voor zouden staan, had ik mijn zaak gewoon drie maanden gesloten en geen coronasteun aangevraagd. We hebben de afgelopen drie jaar 50.000 euro van ons spaargeld gebruikt om beide zaken open te houden, maar het mocht niet baten.

We hebben de zaak aan de Gruttersdijk uiteindelijk moeten verkopen vanwege de tegenvallende cijfers en het personeelstekort. Goed personeel is niet gemakkelijk te vinden en is ook een stuk duurder geworden. Nog steeds is de omzet niet zoals voor corona. Mensen zijn voorzichtiger geworden met hun uitgaven en dat is voelbaar.

Waarom dit allemaal gebeurt? Ik zou het niet weten. Ik ben geen wappie, maar logisch vind ik het niet. We proberen optimistisch te blijven, maar we zien de toekomst somber in door alle onzekerheden en financiële stress.”

“Ik was 21 jaar de trotse eigenaar van drukkerij de Kleijn, die al 112 jaar bestaat. Het hofleveranciersschild prijkt op onze voordeur. Wat ik niet begrijp, is waarom de regering er niet voor gekozen heeft om de mkb-schuld kwijt te schelden. Nu kan het niet meer, want voor veel bedrijven is het al te laat, maar dit had toch beter geregeld kunnen worden. Mijn kritiek op Den Haag is dat ze niet met beide benen in de klei van het mkb staan. Ze staan niet meer tussen de mensen. Onze groenteboer op de hoek is ook failliet. Alle kleine bedrijven gaan om en de grote bedrijven blijven staan.

Ik ga ervan uit dat de regering het goed bedoelt, maar het ontbreekt ze aan realiteitszin. Daarom heb ik een brief aan de koning geschreven. Ik zou graag met koning Willem Alexander om de tafel gaan zitten en hem uitleggen dat Den Haag haar beleid moet veranderen. Er moet weer meer aandacht komen voor de Nederlandse ondernemer. Het rekensommetje klopt niet meer. Als tien gezinnen werkeloos worden en naar het UWV moeten, dan kost dat toch ook geld? Er is wel geld voor een uitkering, maar er is geen geld voor de ondernemer. Dat is toch onbegrijpelijk.

We hebben uit de buurt overweldigende steunbetuigingen gekregen. Ongelooflijk, onze huiskamer leek wel een bloemenwinkel. Dat maakte het faillissement draaglijk.

Als je ondernemer bent, heb je eigenlijk twee families: je familie thuis, en je familie op het werk. Als je je werknemers op vakantie moet bellen om te zeggen dat ze hun baan kwijt zijn, breekt dat je hart. We hebben bij de rechter een voorstel ingediend voor een doorstart. We hebben net het goede nieuws ontvangen dat we door mogen. Zo kunnen we zeven van de tien gezinnen een nieuwe baan aanbieden.”

Duitsland is in razend tempo aan het de-industrialiseren. 47 procent van Duitse bedrijven met meer dan 500 werknemers overweegt activiteiten naar het buitenland te verplaatsen, 37 procent is daar zelfs al mee bezig. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van de Duitse vereniging van Kamers van Koophandel (Deutsche Industrie- und Handelskammer, DIHK).

“Nog nooit zijn de zorgen om de eigen concurrentiekracht zo groot geweest”, stelt Achim Dercks, plaatsvervangend directeur van DIHK. Als belangrijkste oorzaak voor hun problemen noemen de Duitse ondernemers het klimaat- en milieubeleid van de regering in Berlijn, dat leidt tot fors hogere energieprijzen en grote onzekerheid over de toekomst.

Volgens een brief van de rijksoverheid aan ondernemers bedraagt de totale coronaschuld 20,2 miljard euro. De regering wil deze schuld niet kwijtschelden.

Volgens het CBS waren er op 1 januari 2023 449.850 mkb-bedrijven in Nederland (ZZP’ers niet meegerekend). Ruim 4 miljoen mensen zijn werkzaam in het mkb, dat goed is voor ongeveer 60 procent van de werkgelegenheid. 423.800 mkb-bedrijven ontvingen in 2020 en 2021 een vorm van coronasteun. Dat is maar liefst 95 procent van het totale aantal mkb-bedrijven. We spreken dan over zo’n 3.800.000 mensen.

De coronasteun bestond uit de NOW (Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid), de TVL (Tegemoetkoming Vaste Lasten), de Tozo (Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers) en uitstel van betaling.

Hoewel niet alle steun hoeft te worden terugbetaald, worstelt een steeds grotere groep mkb’ers met het terugbetalen van hun coronaschuld.

In een brief van het Ministerie van Financiën aan de Tweede Kamer (mei 2023) staat dat 47 procent van het kleinbedrijf en 29 procent van het middenbedrijf te kampen heeft met een betalingsachterstand van één van de regelingen. Dit is bovenop de maandelijkse terugbetaling, waaraan ze zich sowieso hebben gecommitteerd. De consequenties van deze schuldenlast zal de komende jaren duidelijk worden. De bedrijven hebben tot 1 oktober 2027 de tijd om hun belastingschuld en NOW-regeling af te lossen.